MoonStar sözlük ve Müjdat Özalp anısına.
20 Jun 2018
Bu blog yazım ve alıntılar, Y ve Z kuşağı üzerinde dolaylı şekilde oldukça fazla emeği olan Müjdat Özalp ve onun ürettiği 2018 yılı itibarı ile 26.yaşına girmiş güzel yazılım MoonStar Sözlük üzerine.
Uygulamayı bahsettiğim kuşaktan herkes bilir. Hikayesinide herkes bilsin istedim.
Öncelikle MoonStar Sözlük nedir, geliştiricisi Müjdat Özalp’ın ağzından dinleyelim.
13 Nisan 1992 Gazete Yazısı Alıntısı:
Türkçe yazılmış metinlerin imla kurallarına uygun olmasını sağlayan bir program geliştirildi. Hatasız Türkçe için bilgisayar programı.
Artık bilgisayarda yazılan Türkçe metinler hatasız olacak. Türkiye’de ilk kez bir bilgisayar firması, bilgisayarda yazılmış metinleri hatalarından arındıran bir program gelişlirdi.
Türkçe Yazım Denetim Programı on sayfalık bir metnin hatalarını en fazla on dakika içinde saptayarak düzeltiyor. Program, 30 bin kök sözcük ve 5 bin takıdan oluşan bir ana sözlük ile kullanım dışı olanlar da dahil yaklaşık 10 milyar sözcüğün denetimini yapabiliyor.
Altı yıllık bir çalışmanın sonucunda gerçekleştirilen ve tamamen yerli programcıların eseri olan Türkçe Yazım Denetim Programı MoonStar firması tarafından hazırlandı.
Program, denetlenmesi istenen metni hazırlarayarak yazım hatalarını ortaya çıkarıyor ve bulduğu hataların düzeltilmesi için kullanıcıya seçenekler sunuyor.
Kullanıcı ayrıca özel isim, şapka koyma ve bileşik isimleri denetleme gibi konularda kendi seçeneklerini metne yansıtabiliyor. Hatta Türkçe’nin tartışmalı sözcüklerine ilişkin seçenekleri metin yazarının bilgisine sunuyor.
Programı piyasaya süren MoonStar Bilgisayar Müşavirlik ve Yazılım A.Ş.’nin Yönetim Kurulu Başkanı Müjdat Özalp. “Hata düzeltmek için harcanan zaman artık yaratıcılığa ayrılabilecek” diyor.
Özalp’in konuyla ilgili olarak sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:
- Bize kısaca tashih programın öyküsünü anlatır mısınız?
ÖZALP - 1985 yılında kelime işlem programı ile işe başladık. O yıllarda en büyük sorun, bir metni düzgün Türkçe heceleme yaparak düzenlemekti.
Tashih konusunada basit bir şey olmadığını bilmemize rağmen hep gündemde tutuyorduk. Daha sonra kelime işlem programlarının yeni versiyonlarını ve ek olarak “desktop publishing” (masa üstü yayıncılık) programlarını yaptık.
Bu geçen 4-5 sene içinde yapısını hazırlamamıza rağmen bu konuyla ilgili araştırma yapmaya fırsat bulamadık. Bundan dört ay önce Boğaziçi Üniversitesi’nden bir arkadaşımız bu konuda altı yıl çalıştığını, algoritma olarak ortaya bazı şeyler çıkarttığını ve 30-35 bin kelimenin analizini yaptığını bizim bu konuyla ilgilenip ilgilenemeyeceğimizi sordu.
Arkadaşımızla ticari bir anlaşma yaptık ve ondan bu algoritmayı satın aldık. Tabii olan sadece kağıt üzerindeydi. Bütün projelerimizi iptal edip son üç ayımızda bu algoritmayı programa çevirme üzerinde yoğunlaştı ve bu program ortaya çıktı.
- Bu programın özellikleri, iddiası nedir?
ÖZALP -Öncelikle şunu vurgulamak istiyorum. Bu program Türkçe’deki ilk tashih programıdır. Bir yazının hatalanndan arındınlması zaman alıcı ve maliyet arttırıcı bir olay. Biz inanıyoruzki bizim bu programımızla bu işin maliyeti minimum seviyelere çekilecek. Hataların önüne geçilebilecek. İnsanlar hata düzeltmekle harcadıkları vakti tekrar yaratıcılığa aktarabilecekler.
- Programın hata denetleme hızı nedir?
ÖZALP - Ortalama 16 mhz’lik bir işlemci kullanıdığını düşünürsek, böyle bir makinada 10 sayfalık bit metni tarayıp hatalannı bulmak en fazla 5-10 dakikalık bir iştir. Halbuki siz bunu okuyarak yapmaya kalksanız, bir kişinin iki kez dikkatlice okuduğunu düşünürsek en az 15 dakikanızı, en fazla bir saatinizi alacaktır. Bunu 300 sayfalık bir kitap için yapiığınızda fark daha çarpıcı bir biçimde çıkar ortaya.
- Bu beş-on dakika içinde hatalann yüzde kaçı yakalanıyor?
ÖZALP - Bu beş-on dakika içinde programın tanımadığı yani hatalı yazılmış tüm kelimeleri bulacaksınız. Tabii, programın tanımadığı kelimeler arasında özel isimler, yabancı kelimeler olabilir. Bunları bir tuşa basarak geçebilirsiniz. Bunun haricinde günlük yaşamda kullandığımız kelimelerin tamamı kökleriyle birlikte programa girildiğinden olası hataların yüzde 99’unu bulmamız kesindir.
- Yaklaşık kaç kelime yüklendi programa?
ÖZALP - Bu programın içinde şu an 35 bin ana kelime vardır. Bunun 30 bini cins ve özel isim. 5 bine yakını fiil. Aynca 5 bin kadar da fiillere ve isimlere gelen takılar var. Türkçenin yapısı sonucu bu 35-40 bin kelimelik sözlükle en az 10 milyar kelimeyi denetlemeniz mümkün.
- Bu sözlüğü oluştururken hangi yazım kılavuzlarını temel aldınız?
ÖZALP - Olası tartşmalara meydan vermemek için 1980 öncesinde Türk Dil Kurumu’nca hazırlanan ve 1980 sonrasında Atatürk Dil Tarih Yüksek Kurumunca oluşturulan iki ayrı imla kılavuzunu ve sözlüğü de kullandık. Aynca Ana Yazım Kılavuzu’nu da yükledik. Her üç kılavuzdaki sözcükler programın datası içinde var.
- Türkçede bazı tartışmalı sözcükler var. Program denetleme işlemi sırasında bu tartışmalı sözcüklerde nasıl davranıyor?
ÖZALP - Bu tartışmalara girmemek için iki karşıt kanadın savunduğu fikirleri biz programın içinde opsiyon olarak koymaya çalıştık. Örneğin en tartışmalı konu, bileşik isimler. Bu tamamen tercihe bağlanmış durumda. Benzer bir şekilde şapka kullanılması ve özel isim yumuşaması da tercihe bağlanmış durumda. Ayrıca program hiçbir şeyi size zorla benimsetemez. Programın yapacağı size öneri getirmektir. Bu tip sözcükler de yüzde 10’u aşmaz.
Gazete yazısı burada bitiyor.
Yazıda benim teknik olarak dikkatimi çeken bu yazılım 16 bit bir sistemde ortalama 16Mhz işlemciye göre yazılmış olması. Şu anki cep telefonlarımızın bu ortalama işlemci hızından yüzlerce kat daha hızlı olduğunu belirtmemizde fayda var. Ek olarak Müjdat abinin bitirirken kullandığı cümlede önemli
**Ayrıca program hiçbir şeyi size zorla benimsetemez. Programın yapacağı size öneri getirmektir. **
NetYorum Yazısı Alıntısı 1:
Bu yazıyı hazırlarken, elimde birikmiş malzemeleri kullanmaya başladım. Bir de ne göreyim, farkına varmadan, bilgi teknolojileri ile ilgili kısım eklersem, bana ayrılan köşe yeterli olmayacak. Ne yapabilirim ki? Bu durumda, yazının başlangıcında ikaz ediyorum.
Çünkü, aldığım duyumlara göre, bilgi teknolojisi ile ilgili kısımların olmadığı yazılar bazen okunmadan atlanabiliyor. Onun için, biliniz ki, bu yazıda bilgi teknolojisi ile ilgili çok fazla şey yok. Sadece, ilk bölümdeki, “Moonstar” kısmını atlamayın. Önümüzdeki hafta, özellikle, kurultay ve fuar izlenimlerimi aktaracağım yazıyla,.bilgi teknolojilerine kaldığımız yerden devam ederiz.
Çok çok uzun zamandır kullandığım, fakat, sizlere duyurmadığım bir yazılım var. Benim o kadar çok işime yarıyor ki, herkesin bildiğini düşündüğüm için yazmamıştım. Ancak, bilen kadar, bilmeyen olmadığını gördüğümden, değinmem gerektiği ortaya çıktı.
“Moonstar” şirketini, kişisel bilgisayarlarda masa üstü yayıncılık yapanlar, Türkçe kelime işlem programı kullananlar bilir. Moonstar’ın bir de, “Türkçe Denetim Kılavuzu” isimli bir yazılımı mevcut. Bilgisayar’da çok az yer tutan bu yazılım aracılığı ile, hazırladığım yazıların, Türkçe imla kurallarına uygun olmasını, “Türkçe Denetim” seçeneği aracılığı ile sağlamaya çalışıyorum. Gözden kaçan öyle ilginç noktalar yakalıyor ki, inanılmaz bir zaman kazancı sağlıyor. Ayrıca, Türkçe-İngilizce ve İngilizce-Türkçe sözlük mevcut.
Yanında bir de, eş anlamlılara ulaşabiliyorsunuz. Bilgisayar başından ayrılmadan, İngilizce ve Türkçe ile ilgili her şey elinizin altında. Müjdat Özalp, her zaman ki gibi, güzel bir eser ortaya çıkarmış durumda.
NetYorum Yazısı Alıntısı 2:
1980’li yıllarda idik. Bilgisayarla ilgilenen kişi sayısı bugünlerdeki kadar çok değildi. O sıralarda bilgi teknolojisi sektörü çalışanları da bu kadar çok değildi. Bir gün aileden birileri bir haber getirdi. “Müjdat Özalp” isminde bir kişinin “Moonstar” isimli program geliştirdiği bir firması varmış. Eğer istersem tanıştırabileceklermiş.
O zamanlar bilgisayarla ilgilenen kişileri bulmak kolay değil. Hemen kabul ettim. Şişli’nin arkalarında bir yere gittik. Dar ve uzun bir koridordan girilen yerin arkasında büyük bir oda ve odada bilgisayarlar. O dönemler bulunması zor olan taşınabilir bir bilgisayar. Müjdat, o bilgisayarın başında, sabahtan akşama program geliştirmekte. İlk duyduğum “Un fabrikalarının yönetimi için bir program”. Ayrıca, bir masa üstü yayıncılık programı olan; DOS işletim sisteminde çalışan, “Moonstar” var. O dönemlerin popüler kelime işlemcisi “Wordstar”. Ayrıca masa üstü yayıncılıkta ortalık Macintosh’tan geçilmiyor. Bunlar varken, herkes ticari paketlerle uğraşırken, “Niye birisi çıkmış, bu konularda çalışacak Türkçe program üretmeye çalışıyor?” diye kendi kendime sormuştum. Üstelik, programlama dili olarak yeni programcı kuşaklarının ellerini sürmediği “Assembler” kullanıyordu. Sürekli de aynı şeyi yaptı.
Ardından, ürünlerini, Microsoft Windows ortamına taşımaya başladı. Bu arada Almanya’daki CeBIT fuarına yaklaşık on sene önce kendi olanakları ile katıldı. Yurt dışında bir fuara katılan ilk Türk firmalarındandı. En sonunda, bir gün bir başka programdan bahsetti. Türkçe dil kılavuzu gerçekleştirmişti. Kullanmam amacı ile verdi. 2.9.1997’de BT/Haber’deki yazımda;
“Çok çok uzun zamandır kullandığım, fakat, sizlere duyurmadığım bir yazılım var. Benim o kadar çok işime yarıyor ki, herkesin bildiğini düşündüğüm için yazmamıştım. Ancak, bilen kadar, bilmeyen olmadığını gördüğümden, değinmem gerektiği ortaya çıktı.
“Moonstar” şirketini, kişisel bilgisayarlarda masa üstü yayıncılık yapanlar, Türkçe kelime işlem programı kullananlar bilir. Moonstar’ın bir de, “Türkçe Denetim Kılavuzu” isimli bir yazılımı mevcut. Bilgisayar’da çok az yer tutan bu yazılım aracılığı ile, hazırladığım yazıların, Türkçe imla kurallarına uygun olmasını, “Türkçe Denetim” seçeneği aracılığı ile sağlamaya çalışıyorum. Gözden kaçan öyle ilginç noktalar yakalıyor ki, inanılmaz bir zaman kazancı sağlıyor. Ayrıca, Türkçe-İngilizce ve İngilizce-Türkçe sözlük mevcut. Yanında bir de, eş anlamlılara ulaşabiliyorsunuz. Bilgisayar başından ayrılmadan, İngilizce ve Türkçe ile ilgili her şey elinizin altında. Müjdat Özalp, her zaman ki gibi, güzel bir eser ortaya çıkarmış durumda.”
şeklinde yazmıştım.
Son dönemde, pek çok yere gittiğimde bakıyorum, kişisel bilgisayarların ekranlarında aynı yazılım var. Kullanılıyor. Kendi kendime soruyorum; “Acaba, bu programı kullanırken, biliyor musunuz, hazırlayan kişi aramızda değil?” Arkasında, ne güzel bir eser bırakmış durumda.
Geçen sene (1997) bir toplantıdayım. Telefon geldi. Bir arkadaş, “Haberin var mı? Galiba, Müjdat bir kaza geçirmiş ve vefat etmiş dedi”. İnanmak kolay değildi. Bir iki kişiyle daha konuştuktan sonra, doğrulandı. Bir trafik kazası geçirmiş ve vefat etmişti. Bu sene aramızdan ayrılışının birinci senesi. 21.Ekim.1997’de genç yaşta, daha yapabileceği çok şey varken aramızdan ayrıldı. Beyefendi, sektörün gelişmesi için uğraşan, ortalıkta çok fazla görünmeyen, etrafındakilere yardım eden, herkesin girmeye cesaret edemediği konulara giren bir dostumuzdu. Çok iyi şeyler yaptı. Ticari kaygılara hiç girmedi. Hep üretti.
Allah, gani gani rahmet eylesin. Nur içinde yat, Müjdat. Seni, sürekli olarak anımsayacağız.
NetYorum Yazısı Alıntısı 3:
1997’nin son haftasında, geçen bir yılda nelerden bahsettiğimizi gözden geçirmek istiyorum. Bu arada, ardarda gelen üç haber de gündeme geldi.
Moonstar’ın kurucusu ve yöneticisi, sevgili arkadaşımız Müjdat Özalp’i kaybettik. Pek çoğumuzun hiç farkında olmadan günlük yaşamında kullandığı programı meydana çıkaran Müjdat Özalp için, İnterpro yıllın ödüllerinde özel bir kategori belirledi.
Yapacağım alıntılar burada bitiyor.
Benim de Müjdat abiye 2018 yılı itibarı ile verebileceğim en güzel ödül hatırlanmasına yardımcı olmak.